(CẢNH BÁO SPOILER)
“Doctor Strange In The Multiverse Of Madness” (Tạm dịch: (Phù Thủy Tối Thượng Trong Đa Vũ Trụ Hỗn Loạn) là phần phim nối tiếp của “Doctor Strange” năm 2016. Lấy bối cảnh sau khi Stephen Strange sử dụng phép thuật bị cấm và mở ra cánh cổng dẫn tới đa vũ trụ, Doctor Strange 2022 cho thấy hành trình “Bác sĩ Lạ” đối mặt với các thử thách sau khi đa vũ trụ được mở ra.
Có thể bạn đã xem không biết chán các review, giải thích của “quả bom” điện ảnh tháng 5 này. Thế nhưng sẽ thế nào nếu chúng ta xem bộ phim bằng lăng kính giới? Cùng xem chúng mình thấy gì khi “soi” siêu phẩm này qua góc nhìn về giới nhé! Gét gô!
NHỮNG NHÂN VẬT NỮ ĐANG ĐÓNG VAI TRÒ GÌ TRONG PHIM?
Phần phim kể về cuộc chiến giữa Strange và Scarlet Witch, hay còn gọi là Wanda Maximoff. Wanda muốn giành lấy sức mạnh du hành vũ trụ của của cô bé tuổi teen America Chavez để có thể gặp các con, trong khi Strange ra tay cứu giúp America thoát khỏi sự truy đuổi của Wanda. Sử dụng Darkhold (hay còn gọi là Cuốn sách của những Tội lỗi) – công cụ giúp Wanda “mộng du” đi lại trong các thực tại, cô ráo riết truy lùng America để tước lấy sức mạnh dịch chuyển giữa đa vũ trụ mà không cần đến cuốn sách.
Xoay quanh sự đối đầu của Wanda và Strange còn có hai nhân vật nữ là Christine Palmer- người yêu (cũ) của Strange và America Chavez – cô gái tuổi teen có khả năng du hành đa vũ trụ. Christine Palmer đóng vai trò như một “sidekick”, hỗ trợ và đưa ra lời khuyên cho Strange trong trận chiến cuối cùng với Wanda. Còn America là cô bé (về lý thuyết thì) không thể chết, bởi cô có khả năng thoát thân bằng cách mở ra chiều không gian mới bất cứ khi nào gặp nguy hiểm. Nhưng cũng như Elsa trong Frozen hay Jean Grey trong X-Men, America không thể kiểm soát sức mạnh của mình. Trong lúc sợ hãi, America đã mở ra chiều không gian mới khiến các mẹ của mình bị hút vào và lạc khỏi cô. So với truyện, nhân vật America trên phim trẻ, ít kinh nghiệm và sức mạnh hơn nhiều. Suốt bộ phim, America giữ vai trò khá nhạt nhòa của một cô bé bất lực, phải dựa dẫm vào các phiên bản Stephen Strange, còn tính cách nhân vật gần như không được phát triển.
Từ nhân vật phản diện (Wanda), người gặp nạn (America) và người tình cũ kiêm “sidekick” Palmer, những phụ nữ đều xuất hiện để một pháp sư tối thượng (là đàn ông) được thể hiện quyền năng và những phẩm chất tốt đẹp của mình.
CÂU CHUYỆN GIỚI CỦA WANDA
Trong phim, Wanda được mô tả là một trong những phù thủy quyền năng nhất, sẽ trở thành bá chủ hoặc hủy diệt vũ trụ. Người xem chứng kiến những màn ra tay không khoan nhượng của Wanda, cô sẵn sàng kết liễu bất-cứ-ai cản đường mình để bắt America.
Vấn đề là, tất cả chết chóc Wanda gây ra trong phần phim đều bị chi phối vì mong muốn được làm mẹ. Doctor Strange đối đầu nhân vật phản diện là một phụ nữ chưa nguôi đau buồn sau khi mất mát những người thân yêu, giết chóc trong cơn quẫn trí, bất chấp diệt vong vũ trụ để đoàn tụ với các con. Thế nên ở kết phim, chẳng cần trầy trật đánh nhau, America vẫn có thể khiến Wanda sụp đổ và phá hủy Darkhold, bằng cách cho các con của Wanda chứng kiến hành động độc ác của cô. Nhận ra mình đã làm tổn thương các con, phù thủy đỏ quyền năng quỳ xuống khóc.
Không chỉ với phần mới nhất của Doctor Strange, Wanda Maximoff là hình tượng bị xây dựng dựa trên khuôn mẫu giới đậm đặc trong các bộ phim Marvel. Nhân vật này thường được khắc họa như một đứa trẻ, bất ổn cảm xúc và dễ bị tổn thương: Không cần vũ lực, đòn tâm lý có thể khiến Wanda gục ngã trong những cuộc chiến quan trọng nhất, khiến cô chẳng thể sử dụng sức mạnh của mình.
Ở phim khác như ”Avengers: Age of Ultron”, Wanda là nhân vật duy nhất bị hoảng loạn bởi cuộc tấn công, và phải được Hawkeye (người thật ra chỉ có khả năng dùng cung tên), trấn tĩnh, bảo với cô rằng anh không thể “vừa chiến đấu vừa trông trẻ”. Hay trong “Captain America: Civil War”, hành động liều lĩnh của Wanda gây ra cái chết của nhiều người vô tội, nhưng cô vẫn được các anh hùng Avengers bỏ qua. Khi được thừa nhận như một nhân vật quyền lực trong “Avengers: Infinity War”, Wanda lại được miêu tả như một phụ nữ khốn khó đang gặp nạn. Đầu phim, dù sở hữu sức mạnh quyền năng, Wanda cũng tỏ ra bất lực khi bị đội quân của Thanos tấn công, cốt để làm nền cho Captain America xuất hiện mở màn một cách ấn tượng.
NHỮNG PHỤ NỮ CHỈ XUẤT HIỆN TRONG MỐI QUAN HỆ VỚI ĐÀN ÔNG
Khi xét riêng một nhân vật hay một bộ phim, câu chuyện anh hùng và các nữ phụ thật ra không phải vấn đề. Tuy nhiên, vấn đề nảy sinh khi nó trở thành khuôn mẫu trong nhiều tác phẩm phổ biến với đại chúng.
Ngay cả khi làm siêu anh hùng, phụ nữ cũng bị áp đặt một số khuôn mẫu cứng nhắc: cảm tính, cực kỳ sexy, siêu giết chóc, v.v. Bên cạnh đó, các vấn đề liên quan đến làm mẹ cũng là chủ đề gây tranh cãi trong phim siêu anh hùng. Nếu Wanda quẫn trí để được ở cạnh các con, thì một nữ anh hùng khác của Marvel là Black Widow (Avengers: Age of Ultron 2015) từng tiết lộ rằng mình đã bị ép phải triệt sản trong khóa huấn luyện sát thủ. Natasha nói với Bruce rằng bị triệt sản khiến cô trở thành một “con quái vật” và dễ ra tay giết chóc hơn. Kể cả khi làm siêu anh hùng hay một sát nhân, sinh sản vẫn là vấn đề gây vướng bận của phụ nữ.
Trong “Doctor Strange: In the Universe of Madness”, Christine Palmer cũng là một trong số những nhân vật thuộc về “hội vợ và bạn gái của các anh hùng” – vừa thông minh xinh đẹp, vừa có khả năng hỗ trợ người yêu: Iron Man có trợ lý là CEO Pepper Potts; Thor có nhà thiên văn học Jane Foster; Star-Lord (Guardians of the Galaxy) có Superhuman Gamora. Nói rộng ra, khuôn mẫu nhân vật nữ tài giỏi đóng vai người yêu và hỗ trợ anh hùng nam giới đã xuất hiện trong nhiều bộ phim Mỹ như The Lego Movie 2014 (Emmet – Wyldstyle), Harry Potter and the Chamber of Secrets 2002 (Harry – Hermione), The Matrix 1999 (Neo – Trinity), v.v. Những phụ nữ này chỉ có vai trò làm nền cho các anh hùng, thậm chí để khắc họa chiều sâu nhân vật nam thông qua mối quan hệ với người nữ. [1]
Thực tế, sự trình diện nghèo nàn của nữ giới và mất cân bằng giới tính không chỉ là vấn đề của các bộ phim, mà còn của văn học, phim hoạt hình, trò chơi điện tử, thậm chí là sách tô màu, v.v. Những tác phẩm này có thể cộng hưởng gửi đi thông điệp rằng, bất kể một phụ nữ có thông minh, mạnh mẽ và thu hút đẫn đâu, cô ấy vẫn chỉ xuất hiện trong mối quan hệ với nam giới, và không phải nhân vật quan trọng nhất câu chuyện.
Carolyn Cocca, học giả và tác giả cuốn sách được đề cử giải Eisner “Superwomen: Gender, Power, and Representation” đã cho rằng: nếu những câu chuyện được kể đi kể lại rằng phụ nữ và trẻ em gái không phải tác nhân chính trong cuộc sống của họ mà chỉ là nhân vật bổ trợ cho người khác, thì những câu chuyện này có thể củng cố hoặc thúc đẩy xã hội đánh giá thấp phụ nữ và trẻ em gái. [2]
TÓM LẠI LÀ: IN THE MULTIVERSE OF GENDER EQUALITY
Cũng cần lật lại vấn đề rằng, phần phim Doctor Strange này đã có những thay đổi mới mẻ so với ấn tượng chung về thể hiện giới trong phim siêu anh hùng. Đầu tiên cần kể đến sự trân trọng của Marvel với thể hiện giới theo nguyên tác truyện tranh khi cho thấy màn xuất hiện của cặp đôi lesbian – các mẹ của America (theo truyện, America được sinh ra ở hành tinh chỉ có phụ nữ). Tiếp đó, ở phần kết, thay vì là người “xử” kẻ phản diện, Doctor Strange đã cứu America và khích lệ cô bé tin vào khả năng kiểm soát năng lực của mình. Nhờ đó, America đã không còn chạy trốn kẻ muốn trừ khử cô, mà dám đứng lên đấm Wanda, sử dụng sức mạnh của mình để đánh bại “phù thủy đỏ” theo cách riêng. Thay vì thụ động chờ giải cứu và cho rằng năng lực của mình chỉ gây ra tai họa, hành động của America cho thấy các cô gái cũng có thể tự bảo vệ bản thân và đối mặt “trùm cuối”.
Thật ra, nhiều khuôn mẫu giới xuất hiện trên phim phản ánh đúng nguyên tác truyện tranh – được chắp bút cách đây hơn 50 năm [3]. Việc dựa theo câu chuyện cũ trong đó phụ nữ muốn được chăm sóc gia đình hoặc đứng sau một anh hùng, hay người đàn ông muốn trở thành anh hùng cứu nhân độ thế cũng chẳng có gì sai.
Tuy nhiên, bước ra khỏi truyện tranh, Vũ trụ Marvel đã có sức ảnh hưởng rộng rãi và khổng lồ hơn nhiều tới văn hóa đại chúng. Không chỉ phim bom tấn, các nhân vật Marvel còn xuất hiện trên merchandise (các sản phẩm ăn theo thương hiệu MCU), TV Show, trò chơi điện tử. Câu chuyện của Marvel càng phổ biến, thì sự hiện diện của những nhân vật trong đó càng quan trọng, đặc biệt là khi những nhân vật nữ chỉ chiếm một phần rất nhỏ so với tổng thể.
MCU đã có một số cải tiến đáng kể trong những năm gần đây khi tạo ra những tình tiết, bộ phim thể hiện giới đa dạng. Ví dụ vào năm 2021, MCU được đánh giá cao khi cho nhân vật song tính đầu tiên come out là Loki (“Loki” – TV series 2021). Khi được hỏi có đang thích hoàng tử hay công chúa nào không, anh trả lời rằng mình “thích mỗi thứ một ít”. Hay Eternal ra mắt năm 2021 cũng được đánh giá là bộ phim bao hàm nhất từ trước đến giờ của Marvel. Bộ phim trình diện đa dạng từ màu da, ngôn ngữ, đến giới tính và thể hiện giới. Trong thời gian tới, Marvel Studio sắp ra mắt 3 dự án phim lấy nhân vật chính là nữ: Kate Bishop – TV Series Hawkeye (2023), Carol Danvers – Captain Marvel 2 (2023), Kamala Khan – TV Series Ms. Marvel (2022). Những thay đổi này cho thấy khả năng đáng hứa hẹn của Marvel trong việc phát triển các nhân vật thoát khỏi khuôn mẫu giới.
Với độ phủ sóng mạnh mẽ của mình, phim siêu anh hùng hoàn toàn có thể góp phần thúc đẩy bình đẳng, tôn vinh sự đa dạng trong thể hiện giới. Nhà Nhiều Cột tin rằng, cùng tinh thần của thế giới đa vũ trụ, nơi “mọi vũ trụ đều có thể là một khởi đầu mới”, thì phim anh hùng cũng có thể thử nghiệm những cốt truyện và cách xây dựng nhân vật mới, hấp dẫn hơn trong tương lai.
