Khởi đầu của Ngày Quốc tế Phụ nữ đến từ những cuộc biểu tình của nữ công nhân lao động ngành dệt may ở Mỹ năm 1909, họ không xuống đường để đòi son môi giảm giá hay một bữa tối miễn phí. Họ đòi giảm giờ làm, tăng lương, chấm dứt bóc lột lao động trẻ em – những quyền lợi thiết yếu để phụ nữ có thể sống một cuộc đời tự chủ và bình đẳng.
Thế nhưng, ngày 8/3 đã và đang trở thành một liều thuốc “xoa dịu” – khi phụ nữ được thuyết phục rằng hoa và quà là đủ để thể hiện sự trân trọng.
Hãy thử nhìn xa hơn lớp vỏ hào nhoáng ấy: Ai thực sự được hưởng lợi từ những chiến dịch tiêu dùng này? Những người bán hàng hay phụ nữ?
TIÊU DÙNG LÀ LIỀU THUỐC XOA DỊU HIỆU QUẢ
Những tập đoàn đã thành công thuyết phục chúng ta rằng chi tiêu là món quà hoàn hảo để an ủi phụ nữ. Từ những chiến dịch mỹ phẩm với khẩu hiệu “Mỗi người phụ nữ đều xứng đáng với vẻ đẹp riêng” đến các thương hiệu thời trang quảng bá “Nâng niu phụ nữ với những thiết kế tinh tế nhất”, tất cả đều xoay quanh một thông điệp ngầm: “Vật chất là cách hữu hiệu để thể hiện giá trị của phụ nữ”.
Marx, một nhà triết học và kinh tế học người Đức nổi tiếng với các lý thuyết phê phán khuyết điểm của chế độ tư bản, gọi đây là chủ nghĩa sùng bái hàng hóa (commodity fetishism) – khi giá trị của sản phẩm che lấp hoàn toàn mối quan hệ lao động phía sau nó [1]. Một biểu hiện rõ rệt nhất của chủ nghĩa này là việc gán thêm ý nghĩa biểu tượng và cảm xúc cho sản phẩm [2]. Để thúc đẩy việc bán hàng, các chiến dịch quảng cáo thường tập trung vào việc xây dựng câu chuyện cảm xúc, nhấn mạnh đến giá trị sống, địa vị và bản sắc cá nhân mà sản phẩm mang lại cho người dùng, thậm chí tới mức lu mờ đi giá trị sử dụng thực sự của sản phẩm.
Các giá trị ấy càng được nâng cao khi chiến lược khan hiếm (scarcity tactics) được sử dụng. Trong trường hợp này, các thương hiệu tạo ra cảm giác rằng việc tri ân phụ nữ là một cơ hội hiếm có, chỉ có thể thực hiện vào ngày 8/3. Các thông điệp như “Chỉ một ngày duy nhất trong năm để tôn vinh người phụ nữ của bạn!” thúc đẩy tâm lý tiêu dùng bắt buộc. Người tiêu dùng không chỉ cảm thấy có trách nhiệm phải mua quà cho phụ nữ, mà còn hợp thức hóa sự thay thế tinh thần đấu tranh bằng tiêu dùng cá nhân khi các công ty bán niềm tin rằng tham gia vào tiêu dùng đồng nghĩa với tư duy tiến bộ về giới.
Trong khi những thương hiệu hưởng lợi từ làn sóng tiêu dùng này, phụ nữ lao động đứng sau dây chuyền sản xuất này gần như vô hình.
SỰ TRỚ TRÊU CỦA NHỮNG MÓN QUÀ TRI ÂN
Sản phẩm thời trang, mỹ phẩm luôn được ưu tiên lựa chọn làm quà tặng ngày 8/3, nhưng những người phụ nữ làm ra những sản phẩm này lại không được hưởng bất kỳ đặc quyền hoặc tri ân nào. Chỉ tính riêng ngành may mặc và da giày, 74% lực lượng lao động trong các nhà máy là nữ [3], nhưng:
– Họ phải làm việc hàng giờ liền trong tư thế gò bó, chịu áp lực sản lượng khắc nghiệt, đối mặt với tiếng ồn cường độ cao, bụi vải, hóa chất độc hại.
– Trên 60% công nhân trong ngành mắc các bệnh về cơ xương khớp, viêm phổi, viêm da dị ứng, do điều kiện làm việc không đảm bảo [4]
– Thu nhập bình quân chung của người lao động ngành dệt may là 10,4 triệu đồng/người/tháng, thấp hơn thu nhập bình quân chung của cả nước (11,499 triệu đồng) [5]
Trong khi đó, những chiếc váy, đôi giày họ làm ra có thể được bán với giá hàng triệu đồng, tạo ra lợi nhuận khổng lồ cho các thương hiệu thời trang.
Những chiến dịch quảng cáo về “nâng niu phụ nữ” thực chất chỉ là một lớp vỏ mỹ miều để che giấu sự bóc lột có hệ thống. Các tập đoàn còn biến ngày 8/3 thành một công cụ PR, xây dựng một hình ảnh tiến bộ mà không cần thay đổi cấu trúc bất công của mình.
Ngày 8/3 trở thành một vòng lặp trớ trêu: mọi người chi tiền mua những món quà xa xỉ để “nâng niu” những người phụ nữ nhất định, trong khi những phụ nữ khác lại bị vắt kiệt sức để làm ra những sản phẩm đó. Và rồi, sau ngày lễ, mọi thứ trở về như cũ – những điều kiện lao động tồi tệ vẫn tiếp diễn, khoảng cách thu nhập vẫn tồn tại, và những tập đoàn vẫn tiếp tục thu lợi từ hệ thống bất công mà họ duy trì.
TẠM KẾT
Nhà vẫn tin rằng một đóa hoa hồng hay một món quà nhỏ xinh là phương thức thể hiện sự trân trọng với những người phụ nữ quanh ta, tuy nhiên, thật đáng buồn nếu như chúng ta nghĩ rằng thế là đủ. Nếu phụ nữ chỉ được tôn vinh và cảm ơn vào một ngày duy nhất và chịu những bất công, định kiến suốt 364 ngày còn lại, thì phụ nữ không thực sự được tôn vinh – họ chỉ là một thị trường để khai thác.
Khởi đầu của Ngày Quốc tế Phụ nữ đến từ những cuộc biểu tình của nữ công nhân lao động ngành dệt may ở Mỹ năm 1909, họ không xuống đường để đòi son môi giảm giá hay một bữa tối miễn phí. Họ đòi giảm giờ làm, tăng lương, chấm dứt bóc lột lao động trẻ em – những quyền lợi thiết yếu để phụ nữ có thể sống một cuộc đời tự chủ và bình đẳng.
Ngày 8/3 ra đời từ đấu tranh, là để kỷ niệm và tiếp nối tinh thần dũng cảm đó, chứ không chỉ là một dịp tặng hoa hay quà. Bên cạnh những lời chúc, hãy nhớ rằng tôn vinh phụ nữ thực sự nghĩa là đảm bảo quyền lợi, bình đẳng và sự tôn trọng dành cho họ trong mọi lĩnh vực của cuộc sống trong cả 365 ngày mỗi năm
Nguồn Tham khảo:
[1], [2]: https://encyclopedia.pub/entry/53664
[3], [5]: https://tuoitre.vn/cong-nhan-det-may-lam-them-sap-mat-thu…
[4]: https://laodongcongdoan.vn/dieu-kien-lam-viec-anh-huong…
Vietnamese 
English