Chúng ta vốn biết, kinh nguyệt là một chu kỳ sinh học tự nhiên mà bất kỳ bạn gái và mỗi phụ nữ phải trải qua hàng tháng từ tuổi dậy thì đến tuổi mãn kinh. Đây là một hiện tượng quan trọng liên quan đến sự sinh sản và phát triển nòi giống của chúng ta. Tuy nhiên, một bộ phận trong xã hội của chúng ta hiện nay vẫn có cái nhìn phiến diện và kỳ thị kinh nguyệt
TẠI SAO NỮ GIỚI LẠI CÓ KINH NGUYỆT?
Kinh nguyệt diễn ra là do nội mạc tử cung (lớp niêm mạc mềm, xốp, bao phủ toàn bộ bề mặt phía bên trong tử cung) trở nên bong tróc và bị đẩy ra khỏi cơ thể. Cụ thể, hàng tháng, dưới sự tác động của hormone sinh dục nữ, lớp nội mạc tử cung sẽ phát triển dày lên, sẵn sàng nhận trứng thụ tinh làm tổ. Nếu sự thụ tinh không xảy ra, lớp nội mạc tử cung sẽ tự bong ra và gây chảy máu qua đường âm đạo, gọi là hiện tượng hành kinh. Sau khi kinh nguyệt kết thúc, lớp nội mạc tử cung sẽ được tái tạo. Trường hợp trứng đã thụ tinh về làm tổ tại tử cung, các hormone sản xuất trong thai kỳ sẽ tác động để tiếp tục làm lớp nội mạc tử cung dày hơn, đồng thời thay đổi cấu trúc để phù hợp với sự phát triển của phôi và nhau thai. Như vậy, máu chảy ra từ âm đạo trong thời gian hành kinh chỉ là sản phẩm tự nhiên của quá trình thụ tinh thất bại ở tử cung.
KINH NGUYỆT BỊ COI LÀ MỘT ĐIỀU CẤM KỴ
Thế nhưng, chúng ta lại được nuôi dạy trong một môi trường mà ở đó đề cập đến kinh nguyệt là điều cấm kỵ và phải tìm đủ mọi cách tảng lờ, lảng tránh. Nhiều bé gái lần đầu hành kinh hoàn toàn mơ hồ về những gì đang diễn ra trong cơ thể của chính mình và hoang mang không biết có phải bản thân đang mắc căn bệnh hiểm nghèo nào hay không. Những tiết học có đề cập đến kinh nguyệt hay chủ đề sinh sản bị giáo viên ậm ờ cho qua, thẳng thừng lược bỏ hoặc ít nhất, sẽ có các buổi học riêng biệt cho bé trai và bé gái. Những câu nói đùa khiếm nhã, tục tĩu nhắm vào cơ thể người nữ nếu “lỡ” để lộ chuyện mình đang hành kinh. Nhân viên bán hàng sẽ mặc định cho băng vệ sinh vào túi màu đen vì chúng được coi là mặt hàng “nhạy cảm”…Ngay ở ý nghĩa biểu hiện trong ngôn từ, chúng ta có thể thấy cách mô tả phổ biến đó là “đang bị” (bị hành kinh). Mặc dù, từ “bị” vốn là từ biểu thị chủ thể chịu sự tác động của việc không hay, không may mắn, không có lợi đối với mình? Dù sự thật về kinh nguyệt đã được khoa học và y học trình bày minh bạch nhưng vẫn còn vô vàn niềm tin cho rằng phụ nữ hành kinh phát ra tử khí, gây nhiễm bẩn hoặc chết chóc cho cả động thực vật lẫn người khác. Nếu bạn là phụ nữ thì chắc hẳn đã từng nghe đến những cấm đoán rất “huyền thoại” như “Phụ nữ đến tháng không được muối dưa/cà vì dưa/cà sẽ bị khú” “Phụ nữ đến tháng không được tưới cây vì sẽ làm cây bị héo” “Phụ nữ đến tháng không được cúng viếng hay chạm vào các vật linh thiêng vì máu hành kinh thu hút tà ma và điều xúi quẩy”… Chúng ta đang sống trong một thời đại mà phụ nữ đã vươn ra ngoài không gian nhưng vẫn bị cấm tiến tới các chốn linh thiêng khi tới tháng. Ta tự hỏi, liệu những phật bà, thánh mẫu, nữ anh hùng được thờ cúng ở các chốn linh thiêng ấy cũng nhận thấy kinh nguyệt của phụ nữ (đồng nghĩa là của họ) là điều dơ bẩn, đáng xấu hổ?
NHỮNG HỦ TỤC VÀ SỰ KỲ THỊ KINH NGUYỆT TRÊN THẾ GIỚI
Minhag – một phong tục Do thái cũ mà người mẹ sẽ tát con gái của mình khi cô bé lần đầu có kinh nguyệt như một lời cảnh báo không được làm ô nhục gia đình bằng việc mang thai ngoài giá thú. Ngoài ra, mục đích của “tục tát” còn dựa trên niềm tin máu hành kinh là “loại” máu ô uế nên việc tát khiến máu chảy dồn dập trên mặt sẽ giữ cho máu không ra quá nhiều ở dưới âm đạo. Chhaupadi – một hủ tục của người Hindu cổ yêu cầu người phụ nữ phải tự cách ly bản thân trong kỳ kinh nguyệt bằng việc đến sống trong những túp lều đơn sơ, tách biệt, nhằm tránh gây ô uế trong ngôi nhà của họ. Một nghiên cứu năm 2019 của ĐH Bath (Anh) cho biết có tới 77% phụ nữ và trẻ em gái sống tại trung tây Nepal đang bị buộc phải đến sống trong những “túp lều kinh nguyệt” mỗi lần đến tháng, dù chính phủ Nepal đã ra lệnh cấm thực hiện nó vào năm 2018. Nhiều phụ nữ đã chết trong chính những “túp lều kinh nguyệt” vì ngạt khói độc từ đống lửa được nhóm lên để giữ ấm trong đêm đông giá rét. Huyện Beed (bang Maharashtra, miền tây Ấn Độ) được biết tới là “làng của phụ nữ không tử cung” vì phụ nữ tại đây phải chấp nhận cắt tử cung để có thể đến làm việc tại các cánh đồng mía. Bởi nếu nghỉ một ngày khi đến kỳ kinh, họ phải trả tiền phạt cho các chủ thầu. Trong khi đó, theo một báo cáo năm 2014 của Tổ chức từ thiện Darsa, các bé gái Ấn Độ thường bỏ lỡ 20% tổng số tiết học trong năm vì tới “ngày dâu”. Mặc dù cũng là phụ nữ, có tới 70% các bà mẹ coi kinh nguyệt là một “thứ bẩn thỉu”. Trong những tháng đầu của đợt bùng phát dịch Covid-19, các nữ nhân viên y tế Trung Quốc từng phàn nàn khi được thông báo rằng sản phẩm vệ sinh phụ nữ không được coi là đồ quan trọng và sẽ không được cấp cho họ. Một tổ chức phi chính phủ cấp địa phương đã phải vận động quyên góp băng vệ sinh và đồ lót gửi cho nhân viên y tế tuyến đầu. Ở Nhật Bản, dù chính sách ngày nghỉ kinh nguyệt đã chính thức được đưa vào luật lao động từ năm 1947 nhưng tỷ lệ phụ nữ tận dụng những ngày nghỉ phép này đang giảm dần vì chỉ cần nghỉ việc, họ sẽ bị đánh giá năng lực yếu kém, không bằng đàn ông. Khắp nơi trên thế giới, hàng triệu phụ nữ vẫn phải tắm ở nơi riêng biệt, bị cấm nấu ăn, gặp gỡ bạn bè hay chung giường với chồng mỗi khi đến “ngày đèn đỏ”. Tại Malawi, nhiều người thậm chí còn cho rằng kinh nguyệt là nguyên nhân của… bệnh vô sinh.
KHI KINH NGUYỆT ĐƯỢC ĐỊNH NGHĨA LÀ ĐIỀU ĐÁNG XẤU HỔ THÌ…
Nếu chúng ta tiếp tục lảng tránh đối diện trực tiếp với chủ đề kinh nguyệt, những lỗ hổng kiến thức sẽ trở nên nghiêm trọng hơn. Sự thiếu hiểu biết này sẽ khiến nhiều bé gái và phụ nữ không biết vệ sinh lúc hành kinh đúng cách, gây ra các bệnh nguy hiểm về phụ khoa. Niềm tin kinh nguyệt là điều cấm kỵ, xấu hổ nếu được củng cố trong suốt quá trình trưởng thành sẽ ảnh hưởng đến lòng tự trọng và tự tôn của các bé gái một cách nghiêm trọng. Các bé sẽ “học cách” cảm thấy xấu hổ về cơ thể mình, “học cách” ngó lơ và cố không để ý đến kinh nguyệt để hợp với khuôn phép và lớn lên với sự chấp nhận những cấm đoán như một lẽ thường. Khi đó, họ sẽ không biết cách trân trọng cơ thể mình, dễ dàng trở thành nạn nhân của sự thao túng tinh thần hay có thái độ không phản kháng đối với những hủ tục đe dọa quyền lợi của chính mình. Hơn nữa, những bé gái nhận được sự dạy dỗ sai cách về kinh nguyệt và cơ thể khi lớn lên sẽ tiếp tục áp đặt những điều cấm đoán lên những cô gái trẻ hơn hay con cái của chính mình. Nếu không có sự can thiệp nào, nó sẽ trở thành một vòng lặp về nhận thức sai, truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
TA TỰ HỎI RẰNG
Chúng ta được dạy dỗ để biết vô vàn điều về thế giới xung quanh nhưng lại thiếu hiểu biết trầm trọng về chính cơ thể mình? Chúng ta không muốn con gái của mình thiệt thòi nhưng vẫn gia cố những tư tưởng cổ hủ kìm hãm sự phát triển lành mạnh của con? Chúng ta đòi hỏi bình đẳng giới nhưng lại giấu nhẹm những kiến thức về cơ thể nữ đối với nam giới khiến họ khó có thể thấu hiểu và cảm thông?
TẠM KẾT
Đã đến lúc cộng đồng cần lên tiếng để thay đổi thái độ, phá vỡ sự cấm kỵ đối với kinh nguyệt để phụ nữ và trẻ em gái có thể thảo luận về chủ đề này mà không sợ hãi và nhận được thông tin cần thiết về chu kỳ hàng tháng tự nhiên của họ. Chúng ta cần phải nỗ lực nâng cao nhận thức, thúc đẩy phổ cập giáo dục về kỳ kinh không phân biệt đối tượng tiếp nhận là nam hay nữ. Như vậy mới mong có thể dần loại bỏ các hủ tục hạn chế quyền lợi của phụ nữ và trẻ em gái trong giai đoạn hành kinh. Bởi bằng cách vén bức màn im lặng, chúng ta mở ra cánh cửa hành động để có thể thay đổi cuộc sống của không chỉ phụ nữ và trẻ em gái, mà còn đối với bất kỳ nam giới nào được tiếp nhận kiến thức một cách đúng đắn. Sự thay đổi cần phải bắt đầu ngay từ gia đình với việc các bà mẹ dạy con trai về những giai đoạn của kỳ kinh và các ông bố không ngại mua sản phẩm vệ sinh phụ nữ cho con gái của mình. Bởi, một khi chủ đề cơ thể-giới tính-tình dục chỉ nhận về những cái cười trừ hay cái lắc đầu thì bao nhiêu vấn đề đi cùng với nó sẽ không bao giờ được giải quyết triệt để. Bởi, đối với mỗi cá nhân hay tổ chức, dù bạn là ai, đang ở trên cương vị nào, đã-đang-và-sẽ làm gì thì hãy nhớ một điều rằng: môi trường mà bạn đang tạo dựng hay phá hủy sau cùng cũng chính là nơi con cái của bạn sẽ tồn tại và hơn thế nữa.
