Mỗi mùa thi THPT quốc gia, mùa bảo vệ đồ án, mùa ra trường của sinh viên, câu nói “Áp lực quá, đi lấy chồng thôi” lại trở thành câu đùa cửa miệng xuất hiện khắp nơi, từ những cuộc trò chuyện bạn bè thường nhật, đến các bài đăng trên mạng xã hội.
Nhiều người tiếp tục nói vì thực sự đã bật cười, nhiều người lại không thấy câu đùa này buồn cười mấy, nhưng mấu chốt là ở chỗ, nếu đặt thử vài câu hỏi sẽ rất dễ nhận ra, câu nói ấy vốn phản ánh rất nhiều định kiến giới trói chân phụ nữ, đàn ông, và hơn nữa, là những người thấy mình không vừa vặn với những khuôn mẫu “chuẩn mực”.
KHẮC SÂU ĐỊNH KIẾN: VỊ TRÍ CỦA PHỤ NỮ LÀ PHỤ THUỘC
Việc một bạn nữ, giữa lúc căng thẳng vì học tập, công việc, lại lựa chọn “lấy chồng” như một cách thoát khỏi áp lực, phản ánh điều gì? Một khuôn mẫu giới đã ăn sâu trong tiềm thức? Vị trí của phụ nữ là phụ thuộc vào người chồng? Sự phụ thuộc của phụ nữ được xem là lẽ thường, ngược lại lẽ thường đó là khó khăn, áp lực?
Việc lặp đi lặp lại một câu nói vì coi như nó “vô hại” thực chất lại là một biểu hiện của tự nội hóa định kiến giới (internalized sexism). Đó là khi những định kiến xã hội về vai trò, năng lực và giới hạn của phụ nữ không chỉ tồn tại bên ngoài, mà còn được chính phụ nữ tiếp nhận và lặp lại như một điều hiển nhiên. Thay vì phản kháng hay chất vấn những kỳ vọng áp đặt lên mình, nhiều người dần xem chúng như điều hiển nhiên. Và cứ thế, định kiến ấy được tiếp nhận, tái tạo và bình thường hoá không chỉ bởi xã hội mà còn bởi chính những người chịu ảnh hưởng từ nó.
DUY TRÌ ÁP LỰC “TRỤ CỘT” CỦA ĐÀN ÔNG
Nếu bạn nói “lấy chồng cho đỡ mệt”, thì người chồng ấy là ai? Câu đùa này ngầm ẩn hình mẫu người đàn ông để lấy “cho đỡ mệt” phải là người gồng gánh tài chính, đủ mạnh mẽ, đủ thành công để “nương tựa”? Câu đùa này không chỉ làm tổn thương phụ nữ, mà còn ném một khối áp lực khổng lồ lên vai đàn ông.
Cách nói đùa này “nuôi dưỡng” khuôn mẫu mà trong đó, thành công, bản lĩnh và giá trị của đàn ông được đo bằng khả năng chu cấp vật chất. Nó không chỉ tạo áp lực tài chính mà còn khiến nam giới cảm thấy họ buộc phải đạt được những chuẩn mực thành công nhất định để được công nhận là “đàn ông đích thực”. Điều này đặc biệt căng thẳng trong bối cảnh kinh tế ngày càng bất ổn, việc làm không ổn định và chi phí sống tăng cao, khiến nhiều đàn ông rơi vào tình trạng kiệt sức và lo âu kéo dài. Bên cạnh đó, gánh nặng tài chính trở thành một phần cốt lõi của định nghĩa “nam tính” còn kéo theo việc người nam gặp khó khăn chia sẻ công việc chăm sóc gia đình với người phụ nữ.
COI NHẸ TẦM QUAN TRỌNG VÀ SỨC LAO ĐỘNG CỦA CÔNG VIỆC CHĂM SÓC
Mệt mỏi vì công việc, giải pháp là “lấy chồng”? Nếu không thể vượt qua áp lực học hành hay sự nghiệp, thì hãy tìm một người đàn ông để “gửi thân”? Nếu quá mệt mỏi, thì chăm lo cho chồng, cho con, cho nhà cửa sẽ… nhẹ nhàng hơn?
Không thể phủ nhận tính đúng đắn trong quyết định làm người chăm sóc gia đình toàn thời gian của nhiều người, vì sự thật là công việc này rất quan trọng và cần nhiều kiến thức, kỹ năng, tâm trí và sức lực. Tuy nhiên, khi học hành và sự nghiệp bị nhìn như gánh nặng, còn hôn nhân và chăm sóc gia đình bị coi là “lối thoát”, thì chúng ta đã vô tình làm sai lệch bản chất của công việc chăm sóc.
Trên thực tế, chăm sóc không phải là sự nghỉ ngơi hay dễ dàng. Đó là một dạng lao động đòi hỏi cả thể chất lẫn cảm xúc, từ những công việc hiện hữu như sinh con, nuôi con, dọn dẹp, nấu ăn, chăm sóc người già… đến các công việc vô hình như thể hiện tình yêu thương, chăm lo sức khoẻ tinh thần cho cả gia đình hay thậm chí quán xuyến toàn bộ những điều đó. Công việc này diễn ra hàng ngày, kéo dài liên tục, không có thời gian nghỉ rõ ràng, không có lương, và rất hiếm khi được xã hội ghi nhận một cách tương xứng. Việc mặc định rằng “lấy chồng cho đỡ mệt” thực chất là đang xem nhẹ giá trị của công việc chăm sóc.
CÂU ĐÙA THÔI MÀ, SAO PHẢI LÀM QUÁ LÊN?
Đừng quên định kiến giới, khuôn mẫu xã hội, bất công vô hình, tất cả đều bắt đầu từ những điều rất nhỏ. Câu đùa cửa miệng thực ra phản ánh sự mặc nhiên chấp nhận điều này như một “chân lý”. Chính từ những câu đùa ấy, những định kiến được tái tạo và duy trì: phụ nữ không cần cố gắng quá nhiều, chỉ cần lấy chồng tốt. Đàn ông phải là trụ cột. Công việc chăm sóc bị xem nhẹ, là “kế hoạch B” cho những ai không chịu nổi áp lực học hành, sự nghiệp.
Vậy nên lần tới, nếu bạn thấy ai đó cười đùa “chắc đi lấy chồng thôi”, hãy thử hỏi, tại sao chúng ta lại nghĩ lấy chồng có thể giúp ta thoát khỏi áp lực cuộc sống? Và tại sao chuyện đó vẫn được xem là một trò đùa?
Vietnamese 
English